Αγγελίνα Τσακίρη, Public Awareness Projects Officer
Μέσα από την πλατφόρμα TRACeD, δημιουργούμε έναν ασφαλή χώρο για τις επιζώσες
Η συζήτηση για τη βία κατά των γυναικών δεν αποτελεί νέα θεματική. Τα τελευταία χρόνια η έμφυλη βία, η οποία συνδέεται στενά με τα κοινωνικά στερεότυπα για το ρόλο των γυναικών, εκδηλώνεται έντονα και μέσω διαδικτύου. Προσβλητικά μηνύματα σεξουαλικού περιεχομένου, δημόσια αρνητικά σχόλια για την εξωτερική εμφάνιση, απειλές ή εκβιασμοί είναι ορισμένες μόνο από τις συμπεριφορές που ενδέχεται να αντιμετωπίσει μία γυναίκα. Ειδικότερα, 6 στις 10 νεαρές γυναίκες δήλωσαν ότι έχουν υποστεί βία στο διαδίκτυο, σύμφωνα με έρευνα της οργάνωσης “Plan International”, το 2020.
Για να μάθουμε περισσότερα για ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα, τόσο νέες και νέους, όσο και γονείς και εκπαιδευτικούς, μιλήσαμε με ψυχολόγους που παρέχουν συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη στην Ελλάδα, την Ιταλία και τη Σλοβενία, μέσω της πλατφόρμας TRACeD, που υποστηρίζει επιζώσες βίας στο διαδίκτυο και παρέχει εκπαιδευτικά εργαλεία για την πρόληψη και αντιμετώπισή της. Η πλατφόρμα έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο του έργου TRACeD στο οποίο η ActionAid συμμετέχει σαν εταίρος.
Ποιες είναι οι πιο διαδεδομένες μορφές διαδικτυακής βίας και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;
Σύμφωνα με ειδικούς, οι πιο διαδεδομένες μορφές βίας είναι η ρητορική μίσους (hate speech) και η σεξουαλική παρενόχληση. Η ψυχολόγος Μαριάννα Τζίμα διαχειρίζεται συχνά περιστατικά σεξουαλικού εκβιασμού (sextortion) και όπως είπε, είναι πολύ σημαντικό οι επιζώσες να αναγνωρίζουν ότι αυτό που συμβαίνει είναι παράνομο, ώστε να «παίρνουν πίσω» τον έλεγχο, καταγγέλλοντας το περιστατικό στις αρχές. Οι γυναίκες, όπως ανέφερε, πολλές φορές φοβούνται να ζητήσουν υποστήριξη, λόγω των στερεοτύπων και της κουλτούρας του “victim blaming”, της επίρριψης δηλαδή των ευθυνών στο θύμα. Ακόμη, σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι η βία στο διαδίκτυο δεν ασκείται μόνο από αγνώστους. Η ψυχολόγος Davide Vassena αναφέρει ότι συχνά πρώην σύντροφοι απειλούν να δημοσιοποιήσουν γυμνές φωτογραφίες ή βίντεο που έλαβαν από γυναίκες με τις οποίες ήταν σε σχέση, για να τις εκδικηθούν. Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα θετικό ότι οι μαθήτριες και οι νέες γυναίκες ανταποκρίνονται θετικά σε δράσεις ενημέρωσης, όπως αυτές που υλοποιεί το πρόγραμμα TRACeD για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Τι συμβουλεύουν οι ψυχολόγοι τις γυναίκες και τα κορίτσια που βιώνουν περιστατικά διαδικτυακής βίας;
Πρώτα απ’ όλα, όπως σημειώνει η Μαριάννα Τζίμα, είναι σημαντικό να ελέγχουμε τις ρυθμίσεις απορρήτου των social media, περιορίζοντας τη δημόσια προβολή όσων ανεβάζουμε στο προφίλ μας. Επιπλέον, η χρήση ισχυρών κωδικών πρόσβασης (που περιέχουν κεφαλαία, μικρά γράμματα, αριθμούς και σημεία στίξης) και η ενεργοποίηση του «ελέγχου ταυτότητας δύο παραγόντων» προστατεύουν από παραβιάσεις του λογαριασμού μας.
Επιπλέον, τα πρώτα βήματα για την αντιμετώπιση ενός περιστατικού ψηφιακής βίας, σύμφωνα με τη ψυχολόγο Giorgia Veneziano, είναι να συγκεντρώνουμε αποδεικτικά στοιχειά, ιδίως στιγμιότυπα οθόνης (screenshots) των συζητήσεων με τους δράστες, να τους μπλοκάρουμε άμεσα όταν μας απειλούν και να τους αναφέρουμε (report) στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε για τα περιστατικά βίας, τόσο με φίλες, φίλους και την οικογένειά μας, όσο και με ειδικούς, ώστε να λάβουμε νομική και ψυχολογική υποστήριξη.
Ιστορίες γυναικών που απευθύνθηκαν στην πλατφόρμα TRACeD
Η πλατφόρμα του TRACeD, είναι το πρώτο βήμα προς την «αυτοπροστασία», σύμφωνα με τη Davide Vassena, ώστε οι επιζώσες και οι επιζώντες να βρουν διέξοδο από μια πιεστική κατάσταση.
Η ψυχολόγος Cecilia Spalletti, μας μίλησε για την Α., μαθήτρια, που λάμβανε προσβλητικά «αστεία» στο chat του WhatsApp και αρνητικά σχόλια στο Instagram από συμμαθητές της. Αφού έλαβε υποστήριξη μέσω της πλατφόρμας TRACeD, μίλησε για το περιστατικό με την οικογένειά της, η οποία επικοινώνησε με το σχολείο, με αποτέλεσμα οι συμμαθητές της να σταματήσουν να της συμπεριφέρονται μ’ αυτό τον τρόπο. Αντίστοιχα, η ψυχολόγος Miriam Friedenthal, μας μίλησε για τη Β., την οποία εκβίαζε ο πρώην σύντροφός της, μέσω της δημοσίευσης γυμνών φωτογραφιών. Αφού απευθύνθηκε στην πλατφόρμα του TRACeD, η Β. πήρε την απόφαση να επικοινωνήσει με την αστυνομία.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε τη διαδικτυακή βία κατά γυναικών και κοριτσιών;
Η χρήση νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, έχει διευρύνει τους τρόπους που ασκείται η ψηφιακή βία, π.χ. μέσω της δημιουργίας τεχνητών σεξουαλικών εικόνων με το πρόσωπο του ατόμου (deepfake) και ενδέχεται να οδηγήσει σε νέες μορφές βίας κατά των γυναικών. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται η ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, για την προστασία από περιστατικά διαδικτυακής βίας. Επιπλέον, είναι ιδιαίτερα σημαντική η ενημέρωση των γυναικών και των κοριτσιών, μέσω της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης για το φαινόμενο, ώστε οι νέες και οι νέοι να γνωρίζουν τους κινδύνους της χρήσης του διαδικτύου και τους τρόπους αντιμετώπισης περιστατικών βίας.
Η πλατφόρμα TRACeD είναι ένας ασφαλής χώρος για τις επιζώσες και τις οικογένειές τους, παρέχοντας συμβουλευτική, υποστήριξη, καθώς και πρόσβαση σε χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό.
Το TRACeD είναι ένα διετές, συγχρηματοδούμενο από την ΕΕ, έργο που ξεκίνησε το Μάρτιο του 2022 και λήγει το Φεβρουάριο του 2024. Υλοποιείται από το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, μαζί με τους ακόλουθους εταίρους: ActionAid Hellas, CODECA – Center for Social Cohesion, Development & Care, CSIi – Cyber Security International Institute, Fondazione Carolina και το Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα.
Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Πρόγραμμα Πολίτες, Ισότητα, Δικαιώματα και Αξίες (CERV-2021-DAPHNE). Ωστόσο, οι απόψεις που εκφράζονται είναι μόνο του/των συγγραφέα/ών και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε η χορηγούσα αρχή μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνες για αυτές.
